Kiedy rozpowszechnianie wizerunku nie wymaga zezwolenia? Odpowiedź znajduje się w przepisach prawa autorskiego oraz Kodeksu cywilnego. Zasadniczo, rozpowszechnianie wizerunku wymaga zgody osoby przedstawionej, istnieją jednak istotne wyjątki, które precyzyjnie określa ustawa[1][2][3][4][5].
Pojęcie wizerunku i ochrona prawna
Wizerunek uznawany jest za dobro osobiste podlegające szerokiej ochronie na mocy art. 23 Kodeksu cywilnego[1][5]. Choć prawo autorskie nie precyzuje tego pojęcia, rozróżnia się dwie jego istotne płaszczyzny: podobiznę osoby (np. fotografię, rysunek) oraz sposób przedstawiania lub postrzegania tej osoby[2][5]. Ochrona wizerunku wynika z połączenia prawa autorskiego oraz przepisów Kodeksu cywilnego, a istotną rolę odgrywa także RODO, ponieważ dane wizerunkowe traktowane są jako dane osobowe[2].
Rozpowszechnianie oznacza udostępnienie wizerunku w taki sposób, żeby mogła się z nim zapoznać publiczność, czyli szeroki krąg odbiorców — przykładowo poprzez publikację w mediach, internecie, telewizji, reklamach czy materiałach marketingowych[3][4].
Podstawowa zasada: wymóg zgody
Zgodnie z art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, rozpowszechnianie wizerunku wymaga wyraźnej i jednoznacznej zgody osoby, której wizerunek został utrwalony. Zgoda ta powinna być najlepiej wyrażona na piśmie, precyzować cel, zakres i czas trwania upoważnienia, a wszelkie ustalenia powinny być jasno określone w umowie[4].
Wyjątki od konieczności uzyskania zgody na rozpowszechnianie wizerunku
Kluczowe jest, że nie zawsze wymaga się zgody na rozpowszechnianie. Ustawa przewiduje trzy główne wyjątki od tej reguły, które pozwalają publikować wizerunek bez osobistego zezwolenia danej osoby[4]:
- w przypadku, gdy osoba otrzymała wynagrodzenie za pozowanie i umowa nie ogranicza dalszego wykorzystania wizerunku, zgoda nie jest wymagana,
- w odniesieniu do wizerunku osób publicznych, chronionych wciąż co do prywatności, jednak w zakresie pełnienia przez nich funkcji publicznych – rozpowszechnianie jest dozwolone w związku z działalnością publiczną i społeczną,
- przy dokumentowaniu zdarzeń powszechnie dostępnych, takich jak imprezy masowe – gdy wizerunek danej osoby nie jest wyróżniony (element tłumu), nie ma potrzeby uzyskiwania zgody.
Wskazane wyjątki ściśle odnoszą się do działalności reporterskiej, dokumentacyjnej oraz sytuacji, w których osoba świadomie i odpłatnie udostępnia swój wizerunek do dalszego rozpowszechniania[4].
Zakres i granice rozpowszechniania wizerunku
Rozpowszechnianie obejmuje każdy przypadek udostępniania wizerunku publiczności, zarówno w mediach, internecie, telewizji, jak i na innych publicznych nośnikach informacji[3][4]. Wizerunek bez zgody nie może być publikowany poza ustawowymi wyjątkami, natomiast zgoda powinna określać cel oraz ograniczenia korzystania z tego prawa.
Co istotne, nawet w przypadku wyjątku ustawowego, osoba, której wizerunek został rozpowszechniony, może żądać ochrony, jeśli ujawnienie wizerunku narusza jej dobra osobiste lub naraża ją na szkodę – szczególnie dotyczy to osób publicznych[1].
Procedura uzyskiwania zgody na rozpowszechnianie wizerunku
Proces uzyskania zgody musi obejmować jednoznaczną identyfikację osoby, poinformowanie o celu publikacji, precyzyjne wskazanie zakresu (gdzie i w jaki sposób wizerunek będzie wykorzystywany), ustalenie terminu oraz ewentualnych form i ograniczeń, które będą zawarte w indywidualnej umowie[4].
Taki sformalizowany sposób zawierania umowy zapewnia ochronę nie tylko osobie przedstawionej, ale też podmiotowi zamierzającemu rozpowszechnić wizerunek, umożliwiając bezpieczne korzystanie z udzielonego zezwolenia[1][4].
RODO a wizerunek jako dana osobowa
Warto zaznaczyć, że wizerunek jest chroniony także na gruncie przepisów o ochronie danych osobowych — RODO uznaje wizerunek za dana osobową. Przetwarzanie i rozpowszechnianie wizerunku bez podstawy prawnej narusza nie tylko przepisy krajowe, ale i unijne wymogi dotyczące ochrony prywatności[2].
Kompleksowa ochrona prawa do wizerunku
Ochrona wizerunku realizowana jest przez ścisłe współdziałanie norm prawa autorskiego i przepisów o ochronie dóbr osobistych. Osoba, której wizerunek został rozpowszechniony bez podstawy prawnej, może dochodzić ochrony przed sądem zarówno na gruncie prawa autorskiego, jak i Kodeksu cywilnego[1][5].
W każdym przypadku naruszenia prawa do wizerunku, nawet jeśli rozpowszechnianie nastąpiło bez zgody, osoba pokrzywdzona ma prawo domagać się zaprzestania naruszenia, usunięcia skutków i zadośćuczynienia, jeśli doszło do naruszenia jej dobra osobistego lub narażenia na szkodę[1].
Podsumowanie
Kompleksowa ochrona wizerunku wynika z połączenia prawa autorskiego, Kodeksu cywilnego i przepisów RODO[1][2][4][5]. Rozpowszechnianie wizerunku bez zezwolenia osoby przedstawionej jest dopuszczalne tylko w wyjątkowych sytuacjach określonych przez ustawę, obejmujących m.in. wynagrodzenie za pozowanie, działalność osób publicznych i udział w wydarzeniach publicznych bez wyróżnienia. Każde naruszenie tych zasad podlega odpowiedzialności prawnej, a ochrona prawa do wizerunku jest szeroka i skuteczna wobec potencjalnych nadużyć.
Źródła:
- [1] https://www.parp.gov.pl/component/content/article/75803:wizerunek-osoby-fizycznej-prawne-aspekty-i-ochrona
- [2] https://rpms.pl/ochrona-wizerunku-w-prawie-autorskim-w-unii-europejskiej-i-na-swiecie/
- [3] https://rkrodo.pl/prawo-do-wizerunku/
- [4] https://adwokatmdp.pl/ochrona-wizerunku-kiedy-mozna-rozpowszechniac-zdjecia-bez-zgody/
- [5] https://lawboxfirm.com/prawo-do-ochrony-wizerunku/
Portal Pomóżmy Dzieciom to przestrzeń, gdzie rzetelna wiedza spotyka się z praktycznymi poradami z różnych dziedzin życia. Łączymy ekspertów z czytelnikami, tworząc społeczność opartą na wzajemnym wsparciu i rozwoju. Dostarczamy sprawdzone informacje i inspirację do świadomego podejmowania codziennych decyzji.